สถานะทางกฎหมายของแอสไพริน

ปรุฬห์ รุจนธำรงค์

เพราะเหตุใดแอสไพรินที่ใช้สำหรับเป็นยาต้านการแข็งตัวของเกล็ดเลือด (antiplatelet) จึงเป็นยาควบคุมพิเศษ (ซึ่งต้องใช้ใบสั่งแพทย์) ทั้งที่แอสไพรินที่ใช้แก้ปว​ดลดไข้ ซึ่งมีขนาดยาสูงกว่าและมีฤท​ธิ์ต้านเกล็ดเลือดด้วยจึงเป็นยาอันตราย (ไม่ต้องใช้ใบสั่งแพทย์)
 

 
สาเหตุที่สันนิษฐาน (เพราะไม่มีหลักฐานยืนยันจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง)
1. ยาแอสไพรินที่มีข้อบ่งใช้อื่นนั้น เช่น ป้องกันหลอดเลือดหัวใจ การประเมินความจำเป็นในการสั่งใช้ควรเป็นแพทย์ เนื่องจากต้องทานติดต่อเป็น​ระยะเวลานาน ฉะนั้น การจ่ายยาตัวนี้ควรอยู่ในกา​รดูแลของแพทย์และเภสัชกร
2. การใช้ยาในขนาดต่ำในเด็กอายุ 18 ปี อาจทำให้เกิด Reye’s syndrome ได้จึงมีการประกาศให้ aspirin ในขนาดยาต่ำเป็นยาควบคุมพิเ​ศษเพื่อป้องกันไม่ให้พ่อแม่ใช้เพื่อการลดไข้ในเด็กนั่น​เอง

ประเด็นเบื้องต้น
1. การสั่งจ่ายโดยแพทย์เป็นเหตุผลที่ฟังขึ้น แต่มี​ผลประโยชน์แอบแฝงหรือไม่ (ข้อสังเกตนี้เคยได้ยินมา)
2. ป้องกันการเกิด Reye’s syndrome เหตุผลนี้ยังน่าสงสัยอยู่ นอกจากนี้ในทางปฏิบัติยังมี​การประยุกต์ใช้รูปแบบผงได้




สถานะทางกฎหมายของแอสไพริน
จากประกาศกระทรวงสาธารณสุข เรื่อง ยาควบคุมพิเศษ ฉบับที่ 33 ส่งผลให้แอสไพริน มีสถานะทางกฎหมายดังนี้
(1) ยาควบคุมพิเศษ ลำดับที่ 69 ยกเว้นสำหรับแก้ปวด ลดไข้ (ประกาศกระทรวงสาธารณสุข เรื่อง ยาควบคุมพิเศษ ฉบับที่ 33) (ถ้าเป็นแก้ปวด ลดไข้ จะเป็นยาอันตรายลำดับที่ 30 เว้นแต่จะเข้าข้อยกเว้น)
(2) ยกเว้นการเป็นยาอันตราย ในยาจำพวกยาบรรเทาอาการปวดหรือลดไข้ หากผลิตขึ้นเป็นยาบรรจุเสร็จ และมีข้อบ่งใช้บรรเทาปวด โดยมีรายละเอียดของความแรง รูปแบบยา บรรจุภัณฑ์ ขนาดบรรจุ การแสดงฉลาก การแสดงเอกสารกำกับยาสำหรับประชาชนและเอกสารกำกับยาสำหรับผู้ประกอบวิชาชีพเวชกรรมหรือผู้ประกอบโรคศิลปะตามที่กำหนดท้ายประกาศ (ดู ยาอันตราย ลำดับที่ 30ก) (ประกาศกระทรวงสาธารณสุข เรื่อง ยาอันตราย ฉบับที่ 22)
(3) aspirin 325 mg ยกเลิกการเป็นยาสามัญประจำบ้านแผนปัจจุบัน



  คำเตือนในฉลากและเอกสารกำกับยา :

ยาแอสไพรินที่ข้อบ่งใช้สำหรับแก้ปวด ลดไข้
1. ห้ามใช้แก้ปวด ลดไข้ในเด็กและวัยรุ่นอายุต่ำกว่า 18 ปี หากไม่ได้รับคำแนะนำจากแพทย์
2. ห้ามใช้แก้ปวด ลดไข้ในผู้ป่วยที่เป็นไข้หวัดใหญ่ ไข้เลือดออก และอีสุกอีใส
3. ห้ามใช้รักษาอาการปวดเมื่อยเนื่องจากทำงานหนัก
4. สตรีให้นมบุตรห้ามใช้ยานี้
5. สตรีมีครรภ์หลีกเลี่ยงการใช้ยานี้ หากไม่ได้รับคำแนะนำจากแพทย์
6. หลีกเลี่ยงการใช้ยานี้ติดต่อกันเป็นเวลานานเพราะเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดเลือดออกในกระเพาะอาหาร อาการหอบหืด ความผิดปกติของตับและไต ยกเว้นแพทย์สั่ง

ยาแอสไพรินที่ข้อบ่งใช้อื่น (เช่น ต้านเกล็ดเลือด)
1. สตรีให้นมบุตรห้ามใช้ยานี้
2. สตรีมีครรภ์หลีกเลี่ยงการใช้ยานี้ หากไม่ได้รับคำแนะนำจากแพทย์
3. หลีกเลี่ยงการใช้ยานี้ติดต่อกันเป็นเวลานานเพราะเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดเลือดออกในกระเพาะอาหาร อาการหอบหืด ความผิดปกติของตับและไต ยกเว้นแพทย์สั่ง

เรื่องที่เกี่ยวข้อง
1. ประกาศกระทรวงสาธารณสุข เรื่อง ยาควบคุมพิเศษ ฉบับที่ 33
http://www.ratchakitcha.so​c.go.th/DATA/PDF/2550/E/08​4/39.PDF
2. ประกาศกระทรวงสาธารณสุข เรื่อง ยาที่ต้องแจ้งคำเตือนการใช้​ยาไว้ในฉลากและที่เอกสารกำกับยาและข้อความของคำเตือน ฉบับที่ 38
http://www.ratchakitcha.so​c.go.th/DATA/PDF/2550/E/08​4/37.PDF


เอกสารอ่านเพิ่มเติม
http://www.aspirin-foundation.com/suitability/backgrounder.html