การแบ่งประเภทยาตามระดับการควบคุมการขายของนานาชาติ

 ภก.ปรุฬห์ รุจนธำรงค์

ประเทศไทย ตาม พ.ร.บ.ยา พ.ศ.2510 แบ่งออกเป็นยาควบคุมพิเศษ (ขายในร้านยาแผนปัจจุบันประเภท ขย.1 ต้องใช้ใบสั่งแพทย์) ยาอันตราย (ขายในร้านยาแผนปัจจุบันประเภท ขย.1 ไม่ต้องใช้ใบสั่งแพทย์) ยาสามัญประจำบ้าน (ไม่ต้องใช้ใบสั่งแพทย์) และมียาอีกประเภทหนึ่ง คือ  ยาที่ไม่ใช่ยาอันตรายหรือยาควบคุมพิเศษ ซึ่งเกิดจากการยกเว้นยาบางชนิดไม่ให้เป็นยาอันตราย หรือเกิดจากช่องว่างของกฎหมาย 

ส่วนประเทศอื่น เช่น สิงคโปร์ สหราชอาณาจักร ออสเตรเลีย นิวซีแลนด์ แบ่งยาออกเป็น 3 ระดับ คือ General Sale List (นิวซีแลนด์ใช้คำว่า Medicine for General Sale) หากเทียบกับในประเทศไทย คือ ยาสามัญประจำบ้าน ขายที่ไหนก็ได้ Pharmacy medicine (หรือ Pharmacy only) เทียบได้กับยาอันตรายในประเทศไทย เป็นยาที่ไม่ต้องใช้ใบสั่งแพทย์ แต่ต้องควบคุมการจ่ายโดยเภสัชกร และ Prescription medicine เทียบได้กับยาควบคุมพิเศษในประเทศไทย  เป็นยาที่ต้องใช้ใบสั่งแพทย์

ส่วนสหรัฐอเมริกา แบ่งแค่เพียง Over-the-counter (OTC) ซึ่งเป็นยาที่ไม่ต้องใช้ใบสั่งแพทย์ และ Prescription medicine ซึ่งเป็นยาที่ต้องใช้ใบสั่งแพทย์

รายการยาใดที่ขายในร้านยาแล้วต้องใช้ใบสั่งแพทย์ รายการยาใดที่สามารถขายได้โดยทั่วไป หรือขายในร้านยาแต่ไม่ต้องใช้ใบสั่งแพทย์ ขึ้นอยู่กับนโยบายและสภาพปัญหาของประเทศนั้น และอาจมีการเปลี่ยนแปลงการจัดประเภทได้ทุกเมื่อ ซึ่งต้องติดตามเป็นระยะ